Richtlijn tolheffing is belangrijk, maar de praktijk is weerbarstig

Als fleetmanager bij Schenk Tanktransport weet Marco Bruin maar al te goed welke problemen het versnipperde landschap van tolheffingen in Europa oplevert. “Zes à zeven jaar geleden was het echt een probleem om in al die landen met de juiste apparatuur te rijden en ook de betalingen goed voor elkaar te krijgen. Gelukkig is dat de laatste tijd meer bij elkaar gekomen door nieuwe technologie in tolboxen. Omdat we maar op een beperkt aantal landen rijden, waaronder België, Frankrijk, Italië en Duitsland, is het nog overzichtelijk en goed te communiceren aan de chauffeurs.” 

Tolheffing is versnipperd

Maar zonder slag of stoot is het volgens Bruin niet altijd gegaan. Als voorbeeld noemt hij de invoering van de tol in België een paar jaar geleden. “In de aanloop was het moeilijk tolkastjes te krijgen. Zowel bij de Belgische overheid als de leveranciers waren er problemen. Dat was dus spannend tot het laatste moment, maar gelukkig kregen we de kastjes nog net op tijd. Vervoerders die die kastjes nog niet hadden, stonden daardoor wel in lange rijen bij de grens.” 

Ook de invoering van de tolheffing in Polen was volgens Bruin lastig. “Wat dat betreft had Duitsland het beter voor elkaar. Zit je met een defect tolkastje, dan kun je een kaartje kopen aan de grens of online boekingen doen. Op die manier kan alles gewoon doorlopen.” De fleetmanager is blij dat er in plaats van al die verschillende kastjes inmiddels multilandenboxen zijn.

‘Wij hopen dat de tolheffing in 2026 van start kan gaan, zoals het ministerie heeft aangegeven. Of we dat halen…?’

Paul Poppink, teamcoördinator strategie, duurzaamheid en bereikbaarheid bij TLN

Voor Transport en Logistiek Nederland (TLN) is de versnippering van de tolheffing een belangrijk onderwerp in de lobby naar Brussel. “Veel leden klagen over de vele kastjes voor het raam in de cabine. Daarbij is het een belangrijk thema, want er gaat veel geld in om”, vertelt Paul Poppink, teamcoördinator strategie, duurzaamheid en bereikbaarheid bij TLN. “Wel zijn er inmiddels stappen gemaakt in Brussel met regelgeving. De zogenoemde EETS-richtlijn zorgt nu voor echte mogelijkheden om met één serviceprovider in een groot gebied te kunnen rijden. Daardoor zijn de problemen minder groot geworden.”

Inez Berkhof, vice-president Emea bij tolkastjesleverancier MSTS, beaamt dat er verbetering is, maar geeft ook aan dat er nog genoeg stappen te nemen zijn. “We zijn nu net voorbij de helft qua mogelijkheden. We hebben nog wel twee jaar nodig om meer landen zich aan te laten sluiten en er echt voor te zorgen dat je met één provider vooruit kunt op je hardware.”

EETS is belangrijke regelgeving

Wat houdt de EETS-richtlijn precies in? Deze European Electronic Toll Service-richtlijn geldt voor alle Europese lidstaten en regelt dat landen met een tolsysteem voor vrachtwagens zich verplichten om naast eigen systemen ook private aanbieders toe te laten voor inningsdiensten. Daarnaast worden eisen gesteld aan de apparatuur, die interoperabel moet zijn. Ook is er een verplichte uitwisseling van kentekengegevens tussen de Europese landen, zodat ook buitenlandse vervoerders gehouden zijn aan het betalen van tol. Hoewel Poppink van mening is dat er hierdoor “een belangrijk stuk regelgeving is neergezet”, weet hij maar al te goed “dat de praktijk weerbarstiger is”.

Lees ook: Transportsector hekelt uitstel vrachtwagenheffing

Berkhof bevestigt dat. “De uitvoering van deze regelgeving is vrijgelaten aan de landen. Daarom gaat het ook zo langzaam. Ook bepaalt een land zelf hoe de prijs wordt berekend. In sommige landen doet de overheid die calculatie zelf op basis van positiedata van een vrachtwagen aangeleverd door technologiepartijen, in andere landen wordt de berekening neergelegd bij de serviceprovider. Dan heb je het over hele andere technologie. Dat maakt het voor serviceproviders veel ingewikkelder en kostenintensiever.”

De EETS-richtlijn is vorig jaar gepubliceerd door Brussel en moet nu worden omgezet in nationale regelgeving. In Nederland was de richtlijn door de Eerste en Tweede Kamer, maar moet nog worden gepubliceerd. 

Vrachtwagenheffing in Nederland

Naast de EETS-richtlijn ligt er in Den Haag ook een concreet wetsvoorstel voor een vrachtwagenheffing in Nederland. Het wetsvoorstel ligt nu bij de Tweede Kamer en moet daarna ook nog naar de Eerste Kamer. Poppink: “Wij hopen dat het snel gaat, zodat de tolheffing in 2026 van start kan gaan, zoals het ministerie dat aangegeven heeft. Of we dat halen…?”

Lees ook: Wetsvoorstel vrachtwagenheffing: 15 cent per kilometer

Volgens Berkhof doet Nederland het goed. “Er is veel overleg hierover met partijen als TLN, evofenedex en Vern. Met alle marktpartijen om tafel krijg je een beter product. Daarbij is vroegtijdig beginnen en goede communicatie belangrijk. Ook is het zaak niet zelf het wiel uit te vinden. Er zijn al veel landen met tolsysteem. Kopiëren van een systeem moet kunnen om het vervolgens aan te passen naar de Nederlandse situatie.”

Tolgeld moet verduurzaming sector bekostigen

Een punt van zorg voor TLN is of er voldoende geld zal terugvloeien van de opbrengst uit de tolheffing naar de sector voor verduurzaming. De afspraken daarvoor zijn gemaakt, maar de invoeringskosten van de vrachtwagenheffing en de exploitatiekosten zijn veel hoger dan geraamd. Van de € 600 tot € 700 miljoen die de tolheffing jaarlijks moet opbrengen, zou nog € 150 tot € 300 miljoen overblijven voor verduurzaming en innovatie in de sector. En dat bedrag wordt steeds lager als de kosten van het systeem verder stijgen. Bepaalde kosten kunnen best lager, stelt Poppink. Zo wil de RDW zelf de ICT ontwikkelen voor het systeem. Poppink vraagt zich af of de RDW hiervoor de juiste partij is. Het is volgens hem beter om te kiezen voor een bestaand systeem. “Dat is veel goedkoper. De netto-opbrengst die teruggaat naar de sector moet zo groot mogelijk zijn. Het is weliswaar een sigaar uit eigen doos, maar wel een belangrijke sigaar.” 

Bruin denkt dat 2026 erg ambitieus is voor de invoering van de vrachtwagenheffing in Nederland. “Ik moet het nog zien. Maar zolang de overheid brancheorganisaties opzoekt en goed om zich heen kijkt in andere landen, dan is alles mogelijk. Op zich ben ik geen tegenstander van tolheffing. Het is een goede zaak als er transparantie is en tolgeld wordt gebruikt voor onderhoud van het wegennet. Slechte wegen zoals in Duitsland wil je hier niet hebben.”