Diesel in 2022 gemiddeld 34 procent duurder

De CBS dieselprijzen betreffen gewogen gemiddelde dagprijzen aan de pomp. Ze zijn afkomstig van Travelcard BV en betreffen transacties van vrijwel alle tankstations in Nederland. Deze daadwerkelijk betaalde prijzen zijn lager dan de bijna altijd gelijke adviesprijzen van de grote oliemaatschappijen. Transportbedrijven zullen meestal eigen afspraken hebben met leveranciers of gebruik maken van brandstofkaarten, waardoor hun prijs sterk kan afwijken.

Effecten oliesancties

De stijging van de brandstofprijzen houdt vooral verband met de Russische oorlog en de sancties daarna.  Vanaf 5 december 2022 mag er geen ruwe aardolie vanuit Rusland meer aangekocht en per schip ingevoerd worden, en vanaf 5 februari 2023 zullen ook geraffineerde producten zoals diesel onder dit verbod vallen. De sancties leidden tot vrees voor prijsstijgingen en tekorten aan olie en diesel. Na de sanctie van 5 december is de dieselprijs in ieder geval niet gestegen; wat de diesel gaat doen na 5 februari is onzeker.

De Nederlandse overheid bereidt zich voor op de gevolgen van de oliesancties tegen Rusland. In de Kamerbrief van 17 november 2022 stelt zij dat aardolie een belangrijk product is voor de Nederlandse economie. Verstoringen in de aanvoer van aardolie en aardolieproducten hebben potentieel dan ook een grote impact. Aardolie is grondstof voor veel sectoren, zoals raffinaderijen en de chemische sector. En aardolieproduct diesel is belangrijke brandstof voor sectoren als defensie, zeevaart, luchtvaart, landbouw en wegtransport. Het wegtransport is goed voor ongeveer 25% van het verbruik in Nederland. Het betreft vooral een groot deel vrachtwagens, die essentieel zijn voor de logistiek en bevoorrading van onder andere supermarkten, ziekenhuizen en dergelijke. ‘Nederland drijft logistiek op diesel’, zo stelt de Kamerbrief.

Lees ook: Hoge dieselprijs: ‘Het is nu alleen vol gas als het moet’

Als er schaarste ontstaat, kan dit leiden tot hogere prijzen voor diesel. Dit kan effect hebben op consumenten en sectoren waar diesel veel gebruikt wordt, zoals de transport- en logistiek; het is volgens de Kamerbrief lastig te voorspellen hoe de toekomstige prijsontwikkeling eruit zal zien.

Of er daadwerkelijk schaarste of zelfs een tekort zal ontstaan is nog niet met zekerheid te zeggen, maar de mogelijkheid is aanwezig, zo stelt het kabinet. Maar het voorzag op dat moment geen acuut tekort aan diesel of olie.

Voorraden en crisisplan

Om toch op tekorten voorbereid te zijn worden de strategische olievoorraden verhoogd en het crisisplan voor olie geactualiseerd.

De totale strategische dieselvoorraad die Nederland nu opbouwt staat gelijk aan 88 dagen binnenlands dieselverbruik. Wanneer ook het verbruik van diesel ten behoeve van internationale scheepvaart/binnenvaart (bunkers) wordt meegeteld is deze voorraad voldoende voor 64 dagen binnenlands verbruik. Daarmee wordt ruimschoots aan de berekende voorraadverplichting voor aardolieproducten.

Nederland is zelf een belangrijke speler in de raffinage van ruwe aardolie. Nederlandse raffinaderijen produceren diesel met name voor de export; Nederland is binnen de EU het enige netto diesel-exporterende land. Maar de krapte op de dieselmarkt door het wegvallen van directe import van Russische diesel naar andere landen in de EU (vooral Duitsland en Frankrijk) kan mogelijk leiden tot een problematische schaarste. Hierdoor kan de vraag naar in Nederland geproduceerde en opgeslagen diesel toenemen. Het is volgens de Kamerbrief niet mogelijk de binnenlandse vraag voorrang te geven omdat de markt niet gereguleerd is. Als onderdeel van het Landelijk Crisisplan Olie wordt er wel al separaat gewerkt aan een landelijk operationeel distributieplan in geval van diesel schaarste.

IEA tienpuntenplan

Het crisisplan verwijst ook naar het 10-puntenplan van het International Energy Agency (IEA) voor besparing van brandstof. Dat was in maart 2022 opgesteld als reactie op de Russische inval in Oekraïne. Punt 7 richt zich specifiek op het goederenwegvervoer: ‘Promote efficient driving for freight trucks and delivery of goods’. Maar de daar genoemde maatregelen zoals ‘eco-driving’ (eigenlijk “het nieuwe rijden”), het optimaliseren van belading en het voorkomen van lege ritten door meer samenwerking en brede inzet van digitalisering lijken enigszins wereldvreemd. Transportondernemers zullen er immers in deze tijden van hoge dieselprijzen, scherpe concurrentie en krappe marges er nu al alles aan doen om hun brandstofkosten en daarmee hun brandstofverbruik te minimaliseren. Het is dan ook de vraag hoe realistisch deze maatregel is. Hij staat met een besparing van 320.000 vaten per dag wel op de vierde plaats van mogelijke besparingen.

LNG en Adblue

Organisaties als TLN en evofenedex publiceren dagelijks de dieselprijs, en maken daarvan tabellen en grafieken op hun website waaruit de bewegingen van de dieselprijs blijken. Echter, niet alleen de prijs van het aardolieproduct diesel is gestegen; dat geldt ook voor de prijzen van LNG en Adblue. Hoewel diverse leveranciers dagelijks de prijs van hun LNG per kilo en van Adblue publiceren wordt dat nergens vastgelegd, zodat daarvan de ontwikkeling gevolgd kan worden. Waar de prijsstijging van LNG een beperkt aantal transporteurs treft, treft die van Adblue veel meer transporteurs. Sommigen vreesden ook voor een tekort aan Adblue. De prijsbeweging van deze producten en diesel blijft onzeker.