Aankoopgedrag: thuisbezorgen lijkt het duurzaamst (te worden)

De Hogeschool van Amsterdam en TNO startten eind 2019 het onderzoek ‘De mobiliteitseffecten en carbon footprint van onlinewinkelen’ naar het effect van de verschillende winkelmogelijkheden op de hoeveelheid CO₂-uitstoot. Uit de resultaten blijkt, dat de consument zelf veel invloed kan uitoefenen op de mate van duurzaamheid van het aankopen doen. Lopend of met de fiets naar een afhaalpunt of winkel gaan is de meest duurzame keuze. Als de auto gepakt wordt om maar één pakket of boodschap op te halen is dat verreweg de slechtste keuze. Onlinebestellen en thuis laten bezorgen is dan een veel betere optie.

Aankoopgedrag van de consument

Door middel van een enquête in december 2019 en januari 2020 (pre-corona) bij 4.468 Nederlandse consumenten is het onlineaankoopgedrag geanalyseerd. Eén aankoop kan bestaan uit meerdere leveringen en meerdere pakketten per levering. Ongeveer 93 procent van de onlineaankopen in één aflevermoment bezorgd. 7 procent van de aankopen wordt in meerdere aflevermomenten bezorgd. In het onderzoek is gekeken naar de CO₂-uitstoot per aankoop. Omdat die uit meerdere leveringen en meerdere pakketten kan bestaan, valt de CO₂-uitstoot per aankoop hoger uit dan de CO₂-uitstoot per bezorgd pakket.

Er is ook gekeken naar het algemene winkelgedrag van de consument. De auto is het meest gebruikte vervoermiddel in Nederland voor het doen van dagelijkse (49 procent), niet-dagelijkse (55 procent) en grote (72 procent) aankopen. In de afgelopen dertien jaar is de bezoekfrequentie aan winkelgebieden voor dagelijkse aankopen nauwelijks veranderd. Voor niet-dagelijkse en grote aankopen is daarentegen sprake van een aanzienlijke daling in de bezoekfrequentie van winkelgebieden.

Uitstoot van winkelen, afhalen of thuisbezorgen

In dit onderzoek is alleen gekeken naar de CO₂-uitstoot van het laatste stuk vervoersbeweging. In het geval van onlinewinkelen gaat het om de bezorging vanaf het laatste distributiecentrum (eventueel via een afhaalpunt of via een winkel) naar het huisadres. Ook retouren zijn meegenomen. In het geval van fysiek winkelen gaat het om de reis van de consument naar de winkel en weer terug.

Over het onderzoek

De Hogeschool van Amsterdam (HvA) en TNO hebben in opdracht van Topsector Logistiek en in samenwerking met Thuiswinkel.org in december 2019 en januari 2020 een enquête uitgezet, waarop vervolgens onderzoek is gedaan naar de mobiliteitseffecten en carbon footprint van de wijzen waarop Nederlanders online- en fysiek winkelen. In dat onderzoek is via een brede online-enquête aan 4.468 Nederlandse consumenten gevraagd waar zij hun recente onlineaankopen gedaan hebben, hoe deze bezorgd, afgehaald en/of geretourneerd zijn en welke vervoermiddelen zij daarvoor gebruikt hebben. Vervolgens is voor elk van deze aankopen bepaald wat het effect van de gekozen bezorg-, afhaal- en/of retourwijzen is op de CO₂-uitstoot. De online-enquête heeft gegevens opgeleverd over 7.135 onlineaankopen verdeeld over 43 productcategorieën. De enquête is pre-Covid-19 uitgevoerd. Dat wil zeggen dat de effecten van Covid-19 op het aankoopgedrag van consumenten niet in de data zichtbaar zijn.

De analyse laat zien dat winkelen, afhalen en thuisbezorgen allemaal goede keuzes kunnen zijn. In hoeverre een aankoop duurzamer is, hangt af van verschillende factoren in aankoopgedrag: het vervoermiddel waarmee de consument naar het afhaalpunt of de winkel gaat, de afstand die afgelegd wordt en de mate waarin de consument de rit combineert met andere aankopen. Een slechte keuze is om voor één aankoop of het ophalen van één onlinebestelling met de auto naar een fysieke winkel te gaan. Dat veroorzaakt gemiddeld genomen ruim drie keer zoveel uitstoot als het thuis laten bezorgen van een onlinebestelling. Met de voet of fiets een product ophalen bij een winkel of afhaalpunt is vanuit milieuoogpunt de beste optie.

Recente cijfers maken het aannemelijk dat in drie jaar tijd weer een aanzienlijke verbetering behaald in de uitstoot van CO₂

onderzoek naar het effect van consumentengedrag op mobiliteit en milieu

Het thuisbezorgen van een aankoop in deze steekproef is berekend op gemiddeld 250 tot 550 gram CO₂ (vergelijkbaar met de uitstoot van 0,1 tot 0,2 liter benzine). Dat is te vertalen naar een gemiddelde van 230 gram CO₂ per pakket, gebruikmakend van gegevens uit 2017 over pakketvervoer. Recente cijfers (2020) van vervoerders – en de ontwikkelingen van het aankoopgedrag online – maken het aannemelijk dat in drie jaar tijd door efficiëntere routes, kleinere verpakkingen en zero-emissievervoer weer een aanzienlijke verbetering behaald is ten opzichte van dit gemiddelde.

Per productsoort sterke verschillen

In het onderzoek zijn ruim 7.100 onlineaankopen van consumenten geanalyseerd. Er zijn behoorlijke verschillen te zien per productsoort. Voor elektronica is onlinewinkelen gemiddeld genomen milieuvriendelijker dan fysieke aankopen in deze categorie. Voor cosmetica is het omgekeerd, omdat men vaak in de buurt kan winkelen (dus lopend of op de fiets gaat) en de aankoop kan combineren met andere aankopen en activiteiten.

Slim kiezen

Het onderzoek toont aan dat het gunstig is om afhaalpunten en winkels zo dicht woonlocaties te hebben, zodat ze gemakkelijk te voet of met de fiets bereikbaar zijn. Thuisbezorgen is eveneens een goede manier om producten in huis te krijgen, zeker als het alternatief is om met de auto op en neer te rijden voor de aankoop. hoe belangrijk de ruimtelijke inrichting is voor mobiliteitskeuzes. De onderzoekers adviseren betrokken partijen het belang van ruimtelijke inrichting voor mobiliteitskeuzes explicieter mee te nemen in de transitie naar duurzaam online- en fysiek winkelen.