‘Het gebrek aan budget bij Rijkswaterstaat wordt binnenkort al merkbaar’

Rijkswaterstaat begon in 2018 aan zijn grootste onderhoudsopgave ooit. In dit interview vertelt directeur-generaal Michèle Blom over onder meer de voortgang van die megaoperatie, de veiligheid van de verouderde infrastructuur, de invloed van de stikstofcrisis op de werkzaamheden en het vele extra geld dat de komende jaren nodig blijkt te zijn voor het onderhoud. Ook gaat zij in op de kritiek die wordt geleverd op het tempo en de planning van bepaalde werkzaamheden.

Kunnen we nog vertrouwen op onze infrastructuur? Is een gebeurtenis, zoals het instorten van de Morandibrug in Genua een paar jaar terug, hier uitgesloten?
“Volgens de OESO (internationale Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, ES) behoort onze infrastructuur tot een van de beste in de wereld. Om die toppositie te behouden, zijn investeringen nodig. Een groot deel van de infrastructuur stamt uit de jaren vijftig en zestig en is niet berekend op het alsmaar toenemende en zwaarder wordende verkeer. Honderden bruggen, tunnels, viaducten, stuwen en sluizen moeten in de komende decennia vervangen en gerenoveerd worden. Daar zijn we inmiddels druk mee bezig, maar voor de komende jaren zijn hier extra middelen voor nodig. Komen die niet, dan kan de consequentie zijn dat de doorstroming door bijvoorbeeld afsluitingen onder druk komt te staan.” 

Dit interview krijgt u cadeau van Transport & Logistiek. 
Voortaan alles lezen?
Kies dan hier uw (online)abonnement!

Afsluitingen van bijvoorbeeld bruggen en viaducten, bedoelt u? Met het oog op de veiligheid?
“Het geheel of gedeeltelijk afsluiten van dat soort kunstwerken is inderdaad de uiterste consequentie als het onderhoud niet op tijd kan worden uitgevoerd. Maar ook storingen aan en het tijdelijk uitvallen van bijvoorbeeld bruggen kan daar een gevolg van zijn. Het borgen van de veiligheid staat altijd bovenaan bij ons. Komt die in het geding, dan nemen we maatregelen, zoals bij de Haringvlietbrug gebeurt met de snelheidsverlagingen die daar nu gelden. Dat is heel vervelend voor de mensen en bedrijven die daar hinder van ondervinden, maar als het om de veiligheid gaat, doen we geen concessies.” 

Maar een ramp als met de Morandibrug, is dat mogelijk in Nederland? 
“Weggebruikers kunnen erop vertrouwen dat wij berekend zijn op onze taken. Ook als het gaat om het inspecteren van verouderde infrastructuur. Alle bruggen, tunnels, viaducten en andere kunstwerken worden volgens een reguliere cyclus geïnspecteerd. Elke zes jaar vindt een uitgebreide instandhoudingsinspectie plaats waarbij tien jaar vooruitgekeken wordt naar het benodigde onderhoud. Jaarlijks worden deze inzichten geactualiseerd door middel van een toestandsinspectie. Daarnaast houden onze inspecteurs, bedienaars en aannemers dagelijks een oogje in het zeil. En als de situatie daar om vraagt, grijpen we in. Een goed voorbeeld daarvan is de Suurhoffbrug in de Europoort. Die moet eigenlijk nu vervangen worden, maar staat pas rond 2030 op de planning. Om haar te ontlasten, hebben we er dit voorjaar een tijdelijke brug naast gelegd zodat het verkeer over beide bruggen verdeeld kan worden. De bestaande brug wordt bovendien gerenoveerd. Zo blijft die belangrijke verbinding de komende jaren veilig te gebruiken.” 

Hoeveel extra geld is er nodig voor het onderhoud? 
“Uit diverse onderzoeken komt naar voren dat wij vanaf 2023 circa € 1 miljard per jaar tekortkomen voor instandhouding. En dat op een budgetbehoefte van tussen € 2,3 en € 2,6 miljard. We hebben dus meer dan twee keer zoveel budget nodig. Van minister Van Nieuwenhuizen hebben we verschillende keren extra budget gekregen in de afgelopen jaren, maar dat stopt in 2023.” 

Dus het volgende kabinet zal flink over de brug moeten komen? 
“Daar hoop ik wel op, ja. De feiten zijn koppig en het probleem is bekend bij de partijen. Ik heb dit punt ook duidelijk aangegeven in de gesprekken die ik met de formateurs heb gehad. Het wachten is nu op de vorming van een nieuw kabinet en wat de deelnemende partijen daarover afspreken in het regeerakkoord.” 

Inmiddels tikt de klok door. Kunt u nog voldoende vooruit met de huidige middelen? 
“In 2018 zijn we begonnen met een enorme renovatie- en vervangingsoperatie, onze grootste onderhoudsopgave ooit. In vijftien jaar tijd willen we rond de tweehonderd bruggen, driehonderd tunnels en viaducten en honderd sluizen en stuwen aanpakken. Daar zijn we nu druk mee bezig. Inmiddels zijn 25 van de grote vervangings- en renovatieprojecten gereed en wordt er aan 75 gewerkt. Daarnaast zijn er nog duizenden kleinere projecten en onderhoudsmaatregelen waaraan we werken. De grote projecten kennen een lange aanlooptijd. Daardoor zal het gebrek aan budget binnenkort al merkbaar worden en tot vertraging leiden. Als het in de planfase niet duidelijk is of er straks middelen zijn, kunnen wij niet verder.” 

Het nieuwe kabinet moet ook met een oplossing komen voor de stikstofproblematiek. In hoeverre loopt Rijkswaterstaat daar tegenaan bij de onderhoudswerkzaamheden? 
“Dat speelt met name bij aanleg en grootschalige renovatie. Zo liggen de projecten VIA15 (het aansluiten van de A15 op de A12, ES) en het aanpassen van de A12 en A27 in de Ring Utrecht nu al jaren stil. Dat geldt ook voor de renovatie van de N35 met een wegverbreding tussen Nijverdal en Wierden. De in juli in werking getreden stikstofwet zorgt voor minder onderzoeklasten en biedt ons meer mogelijkheden, maar alleen in de bouwfase en niet in de gebruiksfase. En daar gaat het uiteindelijk om bij die projecten. Daarvoor zal een nieuw kabinet echt met een oplossing moeten komen.” 

Doordat aanlegprojecten in de koelkast belandden, kon Rijkswaterstaat wel versneld een aantal onderhouds- en renovatieklussen uitvoeren. 
“Nee, zo ging het niet. We hebben veel onderhoudswerk naar voren kunnen halen doordat de minister extra geld bijgelegde. Op die manier hebben we in 2020, met € 1,7 miljard, de hoogste omzet ooit behaald op beheer en onderhoud. En dat in het coronajaar! Onder moeilijke omstandigheden hebben wij vorig jaar samen met onze partners enorm veel werk verzet en dat vervult mij met trots.” 

Kunt u een aantal voorbeelden geven van onderhoudsprojecten die Rijkswaterstaat inmiddels heeft afgerond? 
“Jazeker, de renovatie van het stuwenensemble Nederrijn en Lek en de Wantijbrug in Dordrecht. Bij die laatste is ook de fundering en het asfalt van de N3 vernieuwd. Dat is de autoweg die over die brug loopt en de A15 met de A16 verbindt.” 

En van plekken waar nu wordt gewerkt? 
“Momenteel zijn we onder meer bezig met de renovatie van de IJsselbruggen in de A12 bij Arnhem, het onderhoud aan de John S. Thompsonbrug over de Maas bij Grave en de voorbereiding op de vernieuwing van de Van Brienenoordbrug.” 

U bent trots op het werk dat tot nu toe verzet is, maar toch klinkt van verschillende kanten, waaronder vanuit het wegvervoer, kritiek op het tempo van de renovatie- en vervangingsoperatie. 
“Die kritiek ken ik, maar deel ik niet. Met ongeveer honderd projecten die óf afgerond zijn óf momenteel aangepakt worden, zijn we goed op weg met het uitvoeren van deze grote opgave. Wel maak ik mij zorgen over de voortgang, door het gebrek aan budget na 2023.” 

U herkent zich niet in de kritiek, maar wat is uw reactie op een veel gehoord argument als het om het tempo gaat, namelijk dat Rijkswaterstaat over te weinig technisch personeel beschikt? 
“Dat er in onze organisatie te weinig kennis en kunde zou zijn, is een achterhaalde gedachte. We doen er alles aan om dat op peil te houden en verder uit te breiden. In 2020 zijn ruim 1.600 vacatures ingevuld bij Rijkswaterstaat. Daarvan was vijfhonderd groei en 1.100 vervanging. Onder die nieuwe mensen zitten veel technici en ICT’ers. We staan hoog in de lijstjes van werkgevers die als aantrekkelijk beschouwd worden. Mede daardoor lukt het ons om voldoende goed gekwalificeerde mensen aan te trekken.”

Ook op de planning klinkt commentaar. Onder meer als het gaat om het groot onderhoud aan de A12 tussen knooppunt Oudenrijn en Reeuwijk. Daarbij wordt de weg in de richting Den Haag vanaf eind september negen dagen afgesloten. Waarom heeft is dat niet in de zomer gepland? 
“In overleg met de regio is voor september/oktober gekozen. Daarbij is rekening gehouden met evenementen en het zoveel mogelijk niet gelijk laten plaatsvinden van werkzaamheden in dat gebied. In de zomerperiode vinden daar diverse werkzaamheden plaats aan het onderliggend wegennet. Met een gelijktijdige afsluiting van de A12 zouden sommige plaatsen, zoals Oudewater, nagenoeg onbereikbaar worden. Ook voorkomen we met die planning dat onderhoudswerkzaamheden in de winterperiode uitgevoerd moeten worden, wat een nog grotere impact op de verkeershinder en doorstroming zou geven.” 

Heeft u tot slot nog een boodschap voor de transportsector met betrekking tot onderhoud en renovatie?
“Dat de werkzaamheden hinder opleveren is nu eenmaal een feit. Wij proberen die te beperken door veel ’s nachts en in het weekend te werken. Waar dat kan, doen we dat met de winkel open. Vaak betekent dit dat een deel van de rijstroken wordt afgesloten. Helaas komt het bij werkzaamheden op snelwegen regelmatig voor dat onder anderen vrachtwagenchauffeurs rode kruizen boven de weg negeren. Ik vind dat absoluut niet kunnen en moreel verwerpelijk. Zij brengen daarmee mijn collega’s op de weg in ernstig in gevaar, dus stop daarmee. Ik zou de sector willen vragen hier extra aandacht aan te besteden en ik roep chauffeurs op elkaar aan te spreken op dat gedrag.”