Uitstel zero-emissiezones vertraagt verduurzaming

Dit jaar blijft de truckverkoop nog overeind door een golf aan nieuwe diesel-bakwagens die voor de overgangsregeling naar zero-emissiezones besteld zijn. Maar in 2025 neemt de afzet van trucks met circa 10% af. Transporteurs voelen minder druk om nu al over te stappen naar elektrisch vervoer en dat draagt bij aan het uitstel van investeringen. Dit blijkt uit de nieuwe Assetvisie Trucks en Trailers van ING Research.

Hoewel de korte ritafstanden in Nederland (80% korter dan 150 kilometer) bij uitstek geschikt zijn voor elektrisch vervoer, dreigt de vaart er de komende tijd juist in ons land uit te raken. Na jaren van productieproblemen zijn de orderachterstanden op de truckmarkt ingelopen, maar inmiddels is de vraag afgekoeld. Terwijl het nieuwe kabinet meer ruimte wil voor uitstel van zero-emissiezones, groeit het aanbod in elektrische trucks waarmee in 2025 aan de eerste CO2-reductieregels kan worden voldaan. Tegelijk gaan grote opdrachtgevers van transport als gevolg van de Europese rapportageverplichtingen van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) scherper op schadelijke uitstoot letten.

Investeringen onder druk

Veel bedrijven zijn aan het voorsorteren op de invoering van zero-emissiezones en de overgangsregeling hiervoor die op 1 januari 2025 ingaat. Dit jaar was de subsidiepot van de AanZET-regeling opnieuw snel leeg en veel bedrijven plannen actief vooruit. Dat het kabinet nu naar uitstel van de zones wil kijken, zorgt voor nieuwe onzekerheid bij investeerders en dat helpt de instroom van zero-emissie trucks niet. Van de dertig tot veertig beoogde gemeenten binnen de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek gaat waarschijnlijk slechts een minderheid begin volgend jaar van start. De kans bestaat dat er in verschillende steden uitstel volgt. Apeldoorn, Ede en Deventer zijn hiervan al voorbeelden. Dat de AanZET-subsidie lijkt te blijven is gunstig, maar voor bedrijven die nog niet zijn begonnen met elektrisch rijden, leidt de afzwakking van het beleid tot verder uitstel van de verduurzaming.

Erik Slaaf, ING Sector Banker Transport en Logistiek: “Uitstel van zero-emissiezones vertraagt de opbouw van de elektrische vloot die daarna dan alsnog in sneltreinvaart zal moeten plaatsvinden om de gestelde CO2-reductiedoelstellingen voor het wegtransport te halen. Dit zorgt voor grote druk op zowel leveranciers en transporteurs als opdrachtgevers.”

Verkoop valt terug

Na productiebeperkingen en opstapeling van orders tijdens de coronaperiode en het uitbreken van de oorlog in Oekraïne hebben truckfabrikanten inmiddels een inhaalslag gemaakt. De productie is terug op niveau en de levertijden zijn sterk teruggelopen. Daarmee normaliseert de markt in 2024. Tegelijkertijd zagen transporteurs de transportvraag al eerder terugvallen vanwege een economische dip. Deze factoren samen zorgen ervoor dat er nu een overschot aan capaciteit is en bedrijven op de rem zijn gaan staan bij de aanschaf van nieuw materieel. Door uitloop van leveringen en eerder bestelde diesel-bakwagens – die bij kentekenafgifte dit jaar de zero-emissiezones nog in mogen – blijft de afzet in 2024 nog redelijk goed op peil, maar valt deze in 2025 terug.

Actieradius

Terwijl Nederland gas terugneemt met zero-emissie transport, gaan truckfabrikanten als DAF en Mercedes in 2025 elektrische trekkers met een grotere actieradius leveren. Dit verbreedt de inzet en moet ervoor zorgen dat fabrikanten aan de verplichte CO2-reductiedoelstelling van 15% over de gemiddelde productie kunnen voldoen. Deze verplichting loopt op naar 45% in 2030. Hierdoor kunnen elektrische trucks naar verwachting in prijs dalen, maar ze blijven fors duurder dan dieseltrucks. Vanaf 2026 en 2027 gaan de vrachtwagenheffing en de invoering van een Europees emissiehandelssysteem voor wegtransport helpen om het prijsverschil te overbruggen. De omvang van de elektrische truckvloot in Europa neemt dan verder toe. Voor de langere afstanden en zwaar vervoer werken fabrikanten nu bovendien allemaal aan trucks met een waterstofverbrandingsmotor.

Verplichte CO2-rapportage

Beursgenoteerde opdrachtgevers van vervoer moeten door de invoering van de CSRD in 2025 voor het eerst rapporteren over hun CO2-uitstoot. Dit betekent dat transporteurs die voor hen werken en onderdeel zijn van de keten – de zogeheten Scope 3 – dit jaar al de vraag om uitstootgegevens van hun opdrachtgevers kunnen verwachten. Dit vereist aandacht omdat lang niet alle transporteurs al goed zijn voorbereid en ze vaak niet precies weten op welke manier opdrachtgevers de prestaties willen gaan meten en data willen ontvangen. Opvallend is dat biodiesel, ofwel HVO100, ondertussen bezig is met een sterke opmars in het internationale wegtransport, wat ook met de rapportageverplichtingen te maken kan hebben.

Erik Slaaf: “De inzichten die CSRD gaat opleveren zullen leiden tot een versnelling van de energietransitie. Het gaat de aanjager van de verduurzaming worden. Zo zijn vanaf 2025 de uitstootgegevens van de eerste groep grote transportbedrijven inzichtelijk en kunnen afnemers bedrijven onderling gaan vergelijken op hun CO2-uitstoot.”

Van oververhit naar onderkoeld

Dat de truck- en trailermarkt van een verkopersmarkt naar een kopersmarkt is gedraaid, is het sterkst merkbaar op de trailermarkt. Die is namelijk omgeslagen van oververhit naar onderkoeld. Met de terugval in transportvraag zijn investeringen ook vrij snel afgeschaald, terwijl eerdere bestellingen door lange levertijden net binnen waren. Vooral de standaard schuifzeiltrailers – die vaak in grotere aantallen worden aangeschaft – hebben daar last van. De vraag naar specialistisch materieel houdt beter stand. In totaal zakt de totale trailerafzet naar verwachting in 2024 met meer dan een vijfde in. Elektrificatie van koelsystemen en assen zijn nuttige innovaties die de markt kunnen opschudden en helpen de vervangingsvraag vanaf 2025 weer beter op gang te brengen.