De lijst met maatregelen is lang. Die varieert van zorgen voor goede bandenspanning tot het versoepelen of tijdelijk opschorten van de cabotageregels.
Crisisplan
Minister Jetten (Klimaat en Energie) heeft de Tweede Kamer op 3 februari het Landelijk Crisisplan Olie aangeboden. Het LCP-O is een concept dat versneld tot stand kwam, omdat het kabinet zo goed mogelijk voorbereid wilde zijn op mogelijke gevolgen van de sancties op Russische olie en olieproducten. Vanaf 5 februari 2023 vallen namelijk ook geraffineerde producten zoals diesel onder de sancties. Het 55 pagina’s tellende crisisplan beschrijft de gezamenlijke aanpak bij een oliecrisis op landelijk niveau.
Nederland drijft logistiek op diesel
Diesel is een belangrijke brandstof voor sectoren als wegtransport, defensie, zeevaart, luchtvaart en landbouw. Wegtransport is goed voor ongeveer 25% van het verbruik van diesel in Nederland. Dit wegtransport betreft voor een groot deel vrachtwagens, die essentieel zijn voor de logistiek en de bevoorrading van onder andere supermarkten, ziekenhuizen en dergelijke. Nederland drijft logistiek op diesel. Verstoringen in de aanvoer van aardolie en aardolieproducten hebben mogelijk een aanzienlijk gevolg voor de economie.
Het LCP-O is een algemeen crisisplan. Dat moet de komende jaren geschikt zijn voor allerlei crises op het gebied van olie en/of olieproducten. Het plan schetst onder meer het juridisch kader, crisisstructuur en actoren en crisisprocessen. En werkt dat alvast uit voor één scenario, waarbij sprake is van een oplopend dieseltekort, gedurende drie tot zes maanden.
Maatregelen per sector
Het plan onderscheidt vijf 'sectorale maatregelgroepen'. Het doel is om per sector mogelijkheden te inventariseren om de vraag naar brandstoffen te beperken of het aanbod te verruimen. Een ervan is Transportbewegingen. De overige zijn: Maatregelgroep Algemeen verbruik, Raffinaderijen, Chemische Industrie en Nederlandse voorraadinzet en -aankoop.
Transportbewegingen richt zich op weg-, water- en luchttransport en is dus voor de sector transport en logistiek de meest relevante. Het gaat om maatregelen die nodig zijn om het verbruik van olie of een olieproduct zoals diesel te verlagen. Dit door brandstofverbruik te ontmoedigen en transportbewegingen te verminderen. De lijst van geïnventariseerde maatregelen luidt als volgt:
- Verhogen bijmengverplichting biobrandstoffen in combinatie met relaxatie van biobrandstof limieten (bijvoorbeeld RED, FAME (10%), HVO en SAF)
- Versnelde vergunningverlening met (tijdelijke) verzachting van milieulimieten.
- Versoepelen/tijdelijk opschorten van de cabotageregels
- Uitbreiden van milieuzones (verbod op rijden met diesel-personenauto’s)
- Juiste bandenspanning
- Elektrificatie-sector
- Voorraden 'ruilen'
- Meer gebruik stookolie zeevaart
- Stimuleren varen op alternatieve fuels scheepvaart
- Slow steaming (bewezen grote besparing)
- Digitalisering afstemming ETA/ETD
- Bevorderen intermodaal vervoer (van truck naar trein / binnenvaart / kustvaart)
- Efficiënter transporteren
- Modal shift van vrachtwagens naar treinvervoer
- Verhogen efficiency beladingsgraad
- Grensoverschrijdende inzet LZV’s
- Inzet Super Ecocombi (SEC) in Nederland
- Schrappen rijverboden in Europa
- Gewichtslimiet grensoverschrijdend vervoer naar 44 ton
- Verbod op thuisbezorgdiensten (m.u.v. prioritaire diensten) met dieseltrucks
- Oefeningen zonder brandstofverbruik
- Grootschalig(er) transport van DC naar winkels
- Opschorten verplichte ‘Return home vehicle’
- Vermindering vliegbewegingen zodat kerosineproductie verlaagd kan worden en dieselproductie verhoogd kan worden
- Aanwijzen activiteiten op luchthavens die onderdeel zijn van het primaire veiligheidsproces
- Maatregelen spoor (goederenvervoer) nog nader te inventariseren
De maatregelgroep Algemeen verbruik richt zich op het particulier verbruik, OV, bouw, landbouw en visserij. Qua maatregelen valt dan te denken aan: openbaar vervoer goedkoper of gratis maken, verbod op gebruik van dieselaggregaten, binnenvaart en landbouw bijmengen biobrandstoffen, leeg varen beperken of verbieden, autoloze zondag, verplicht thuiswerken, 100 kilometer per uur rijden op snelwegen in de nacht.
Lees ook: ‘Boycot Russische olie kan voor grote problemen zorgen’
De maatregelen in de sector Raffinaderijen richten zich op de afstelling van de raffinaderijen en het type ruwe olie dat raffinaderijen inkopen, omdat die invloed hebben op de producten die geproduceerd (kunnen) worden, en in welke hoeveelheid dit gebeurt. Het gaat om maatregelen als: Europees inkoopbeleid: opkoop via lange termijn contracten van diesel, maken van andere diesel blend, uitstel van onderhoud van raffinaderijen om dieseltekort te voorkomen, dieselproductie stimuleren en reserveren HVO100 voor wegvervoer.
Vitale processen voor Nederland
Bij (dreigende) olie- of olieproductcrisis spelen zogenoemde ‘prioritaire gebruikers’ en ‘vitale processen’ een rol. Vitale processen zijn zo belangrijk voor de Nederlandse samenleving dat uitval of aantasting ervan tot ernstige maatschappelijke ontwrichting leidt en zo een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid. Bij het vaststellen van gebruikers die prioriteit hebben zal dus ook moeten worden gekeken welke gebruikers als vitaal zijn aangemerkt.
Er zijn drie vitale groepen: ‘Hulpdiensten en toe-/aan levering voedselvoorziening’, ‘Reparatie, onderhoudsdiensten vitale infrastructuur’ en Overige verbruik binnen NL’. Die groepen zijn verder onverdeeld en bevatten een aantal activiteiten die samenhangen met transport: ‘Zorg, inclusief productie en transport van medicijnen en hulpmiddelen’, ‘Voedselketen: de gehele voedselketen & bedrijfsprocessen van landbouwbedrijven’, ‘Transport van brandstoffen zoals kolen, olie, benzine en diesel, etc.’, ‘Vervoer van afval en vuilnis (waar mogelijk inzet van waterstof, elektrisch, benzine om diesel te besparen)’.
Scenario van oplopend dieseltekort
Het scenario dat nu al is uitgewerkt in het Crisisplan Olie geeft inzicht in de aanpak als er gedurende drie tot zes maanden een oplopend dieseltekort is. Maatregelen voor dieselgebruik zijn in dit scenario met name gericht op de transportsector. Het blijft slechts één van de scenario’s waarin rekening gehouden wordt met de mogelijke gevolgen van de nieuwe fase van de sancties tegen Rusland. Het crisisplan geeft geen indicatie hoe waarschijnlijk dit scenario is. Apart wordt ook het distributieplan diesel opgesteld dat een operationele aanpak geeft in het geval van een dieselcrisis.
