‘Grote groei koeriers en pakketdiensten kan leiden tot misstanden’

Het rapport ‘Het wegtransport gedurende Covid-19 en nadien’ beschrijft de gevolgen van de coronapandemie voor het wegtransport tot en met 2025. De studie is gemaakt in opdracht van de Niwo. Al eerder heeft Transport & Logistiek hier aandacht aan besteed. Ook deelmarkten staan hierin beschreven, inclusief beleidsaanbevelingen. Een van die deelmarkten is die van de Koeriers en Pakketdiensten, afgekort de KEP-sector, die in ieder scenario opvallend blijft groeien. “Het zal niemand zijn ontgaan dat de hoeveelheid en diversiteit van busjes gigantisch is gegroeid”, zegt Panteia-directeur Menno Menist. “Met name voor de ecommerce, maar ook voor schilders en andere klusbedrijven. Opmerkelijk zijn bijvoorbeeld de startups Gorillas en Flink die boodschappen binnen tien minuten thuis bezorgen. Zij spelen in op de behoefte van de consument om boodschappen en andere producten aan huis te laten bezorgen. Steeds meer bedrijven ontwikkelen hiervoor een kennelijk sluitend businessmodel. Deze maatschappelijke ontwikkeling wordt versterkt door corona en vergrijzing. Niet verkeerd, maar de groei van de KEP-sector kan ook tot risico’s leiden op het gebied van milieu, arbeidsvoorwaarden en de verkeersveiligheid.”

Ongewenste effecten bij koeriers

De risico’s op ongewenste effecten in de KEP-sector worden onderschat, stelt Menist. “Naast de voordelen zijn er ook veel nadelen. Meer busjes leiden tot meer uitstoot van CO₂, meer onveilige situaties in het verkeer, extra druk op het wegennetwerk in drukke steden, meer economische activiteit in een markt met weinig toezicht en meer sociale misstanden. Er zitten veel nette bedrijven tussen, maar op onderaannemers is weinig zicht. Er gelden weinig regels voor de bedrijven en er is weinig handhaving. Voor de bestelauto’s is wél een Niwo-vergunning nodig, maar een bedrijf met bestelauto’s en andere voertuigen zoals de vrachtfiets en -brommer met op papier een laadvermogen van minder dan 500 kilo vallen niet onder de vergunning-plicht voor het beroepsgoederenvervoer. Nu deze voertuigen sterk in opkomst zijn en auto’s nog steeds kunnen worden teruggekeurd tot een laadvermogen dat lager is dan 500 kilo, is er des te meer reden om hier serieus naar te kijken en meer regels voor te gaan stellen.”

‘Onderzoek naar de specifieke noden van de KEP-sector qua arbeidsvoorwaarden is meer dan ooit nodig’

Menno Menist, directeur Panteia

Lagere vergunningsgrens

Een professionaliseringsslag van de KEP-sector moet leiden tot verhoogde transparantie van de sector, waardoor ongewenste effecten in de sector kunnen worden aangepakt. De belangrijkste en makkelijkste aanbeveling is volgens Menist de vergunningsgrens te verlagen naar 0 kilo en daar een zogeheten Niwo- vergunning light zonder de eis van volledige vakbekwaamheid aan te verbinden. “Het hanteren van 0 kilo als grens, waardoor alle bedrijven met bestelbusjes een vergunning moeten hebben, kan de handhaving sterk vereenvoudigen. De eisen van betrouwbaarheid, kredietwaardigheid en reële vestiging moeten wél blijven gelden.” 

Arbeidsvoorwaarden

Maatwerk in arbeidsvoorwaarden voor de KEP-sector is een andere aanbeveling. Menist: “Een koerier is natuurlijk een heel andere functie als een internationaal vrachtwagenchauffeur. De koeriers vallen vaak onder de algemene arbeidsvoorwaarden-cao, maar er is geen maatwerk. Onderzoek naar de specifieke noden van de KEP-sector qua arbeidsvoorwaarden is meer dan ooit nodig vanwege de verwachte explosieve en structurele groei. Er zijn pogingen ondernomen om een discussie hierover op gang te brengen, maar nog zonder het hier beoogde resultaat.”

Reactie Niwo

De Niwo schat in dat slechts 15 procent van de zo’n 13.000 koeriersbedrijven en pakketdiensten een vergunning voor beroepsgoederenvervoer heeft. Ook de Niwo ziet de noodzaak in van professionalisering van de KEP-sector. Directeur Gerrit Jan Olthoff is voorstander van het verlagen van de vergunningsgrens naar 0 kilo in combinatie met maatwerk in de vergunningplicht (de vergunning light). “Dit is al jarenlang een bestaande wens in de sector en van handhavende instanties als de politie. Ook het ministerie denkt hierover na.” Daarnaast kan Olthoff zich voorstellen dat overtredingen van de cao onderdeel worden van de betrouwbaarheidseis van de vergunning. “Maar het is ook denkbaar dat dit punt wordt meegenomen in een keurmerk.” 

Verder bevelen de onderzoekers aan om gebruik te maken van een keurmerk binnen de KEP-sector. “De zichtbaarheid van de grote partijen in de sector is niet het probleem, maar wél van de onderaannemers”, stelt Menist. “Een keurmerk kan inzichtelijk maken of een onderaannemer verantwoordelijk marktgedrag vertoont. Stimuleer het gebruik van een keurmerk en maak duidelijk dat samenwerken met onderaannemers zonder keurmerk ongepast is. Hoewel de hele logistieke keten een taak heeft in de stimulatie en naleving van een keurmerk, is de rol van de verladers hierin ook cruciaal. Een voorbeeld van een dergelijk keurmerk is PayChecked. Naast stimulatie is handhaving van de eisen van het keurmerk essentieel om te voorkomen dat het keurmerk verwordt tot een lege huls.”

Innovatie

Er is volgens Menist ook meer aandacht nodig voor duurzaamheid en innovatie. “Die aandacht is er nu onvoldoende. De sleutel tot het verzachten van de problematische kant van de KEP-sector, zoals congestie, CO₂-uitstoot en verkeersveiligheid, ligt deels in innovatieve technieken. Denk hierbij aan alternatieve vervoerswijzen zoals de vrachtfiets en drones, maar ook inventieve lockers en pakketbezorging bij geparkeerde auto’s en particuliere hubs. Helaas duurt de invoering van dergelijke innovaties vaak lang. In het gevoerde beleid in de gehele koeriers- en pakketcluster, zowel overheid als markt, zou de focus op innovatie nog duidelijker aanwezig moeten zijn. Identificeer wat een sterkere link tussen de koeriers en pakketdiensten en technologie in de weg staat. Denk hierbij aan regelgeving, financiële slagkracht, aanwezige kennis of aanverwante zaken. Maak vervolgens beleid op het wegnemen van deze hobbels. Hoe eerder je begint, hoe beter.”