Een locatie in hartje Rotterdam met amfitheater-opstelling. Op een 360 graden projectiescherm varen zeeschepen voorbij. Villa Thalia, de perfecte setting voor het Havendebat Rotterdam 2023, waar de sprekers in de ‘arena’ beneden hun presentaties gaven of met elkaar in discussie gingen. De toeschouwers konden dat vanaf de luxe tribunes rondom aanschouwen.

Doorgroeien

De aftrap was voor Boudewijn Siemons, interim ceo en coo Havenbedrijf Rotterdam. Hij kreeg van dagvoorzitter Esther van Rijswijk meteen de vraag voorgelegd. Maakt hij zich zorgen nu de haven voor het tweede jaar op rij een negatieve groei laat zien? ”Ja en nee. Maar het is natuurlijk wel vandaag verdienen en klaar zijn voor morgen. Maar echte zorgen… eigenlijk niet”, zegt Siemons.

Hij legt uit: “De enorme groei met de congestie van de afgelopen jaren kwam door corona. Dat is nu genormaliseerd en daar is ook de inflatie nog overheen gekomen. Minder groei is niet goed, maar geen congestie is een opluchting. Daarbij verwachten we dat alles in 2024 weer gaat aantrekken. Voor de komende tien jaar verwachten we door te groeien van 14 naar 26 miljoen teu (Twenty Foot Equavalent Unit). Van groot belang is het daarbij te investeren voor de wereldwijde markt en voor duurzaam.”

Inbreiden

Vervolgens vraagt dagvoorzitter Siemons wat de grootste bedreiging is voor die groei: het ruimtegebrek in de haven, het personeelstekort of de congestie naar het achterland? “Alle drie hebben ze veel aandacht nodig, maar personeel is heel erg belangrijk, want zonder personeel draait de haven niet”, is zijn antwoord. Over de ruimte maakt de ceo zich geen zorgen. Die is er volgens hem genoeg om de verwachte groei op te vangen. “Zowel voor meer containers als ook voor ruimte die nodig is voor de energietransitie. Denk aan waterstoffabrieken.”

Er moet volgens Siemons echter niet alleen gekeken worden naar meer hectare, maar ook naar het beter benutten van de hectares die er al zijn. ”In het buitenland zie je bijvoorbeeld multilayer warehousing met daar bovenop empty depots. En in Antwerpen is de productiviteit per kraan veel hoger. Allemaal zaken waar we naar moeten kijken om de productiviteit omhoog te gooien en meer uit onze huidige footprint te halen. Dat betekent meer inbreiden in plaats van uitbreiden. Het is goed daar gezamenlijk naar te kijken en ook te durven zeggen dat bijvoorbeeld een bepaald DC verder uit het havengebied geplaatst zou moeten worden.”

Lees ook: Rotterdamse Haven werkt aan goede bereikbaarheid en personeelstekort

Plannen

Vanuit het publiek komen daarop reacties als dat reders die multilayer-constructies niet zullen betalen, en dat er meer behoefte is aan een partij die daar de regie over heeft. Een rol die overigens ook meteen wordt toegedicht aan het Havenbedrijf. Ook is er de opmerking dat er een tweede toegangsweg moet komen naar de Tweede Maasvlakte, want wat als er iets gebeurt…. Siemons geeft aan dat dat een megaproject is, maar dat de haven plannen heeft om daarop te gaan ontwikkelen.

Personeelstekort

Vervolgens is de vloer voor Rosanna van Houwelingen, Erasmus Centre for Urban, Port and Transport Economics. Zij heeft onderzoek gedaan naar het effect dat personeelstekort heeft op de bereikbaarheid van de Rotterdamse haven.

Bedrijven moeten volgens haar echt veranderen om mensen aan te trekken en vervolgens in dienst te houden. “Medio 2022 rapporteerde het UWV een personeelstekort in alle beroepsgroepen. En het aantal moeilijk vervulbare functies groeit ieder jaar met 5%. Daardoor staan de personeelsbestanden van het wegvervoer en de binnenvaart onder druk.”

Deze ontwikkeling heeft volgens Van Houwelingen drie oorzaken. “De vergrijzing, de daling van de studentenaantallen en de verandering van de inzetbaarheid van personeel. Als het gaat om vergrijzing, dan is de prognose in de regio Rijnmond dat 14% van de bevolking 75 of ouder zal zijn in 2025. Dat is 6% meer dan nu het geval is. De vergrijzing zal de komende jaren doorwerken. Nu valt 19% van de werkzame personen in Nederland in de leeftijdsgroep 50 tot 65 jaar. Voor de binnenvaart is dat 17% en voor chauffeurs zelfs 30%. Het wegvervoer zal daardoor harder dan gemiddeld door de vergrijzing worden getroffen.”

Tweede oorzaak is de lagere instroom van studenten in de sector. Van Houwelingen: “Er is afname van 2.000 mbo-studenten en 1.000 hbo-studenten ten opzichte van 2018. En dat terwijl er meer opleidingen zijn, gerelateerd aan de transportsector.”

Ten slotte is er het probleem van de inzetbaarheid van personeel. “Balans werk-privé wordt steeds belangrijker, en mensen willen ruimte hebben om zich te ontplooien””, zegt Van Houwelingen. “Chauffeurs willen thuis slapen, zijn het lange wachten op terminals beu en ze willen meer parttime werken. In Nederland werkt 48% in deeltijd. In de binnenvaart is dat 29% en het wegvervoer 17%.”

Mismatch

Het onderzoek laat verder zien dat op de arbeidsmarkt personeel wordt aangenomen met een onjuist profiel als gevolg van de krapte. Van Houwelingen: “Dat leidt tot een mismatch tussen werknemer en werkgever, waardoor de medewerker uiteindelijk weer vertrekt. Daarnaast krijgen de huidige werknemers meer taken en verantwoordelijkheden door openstaande vacatures, hetgeen dan weer leidt tot hogere aantallen verzuim en burn-out klachten.”

Bedrijven doen om die redenen ook vaker een beroep op gepensioneerden. “Als deze druk aanhoudt, dan zal dit gevolgen hebben voor de bereikbaarheid van de haven, en er zal dan nog meer druk komen te staan op voertuigefficiëntie, integraal plannen en slimmer werken.”

Uitdagen

Om de aantrekkelijkheid te vergroten, zullen bedrijven moeten veranderen, volgens Van Houwelingen. “Investeer in ontwikkelmogelijkheden. Draag een nieuwe cultuur uit, waarbij diversiteit en inclusie voorop staan en conservatisme geen rol speelt. Neem innovaties mee in een concrete ambitieuze toekomstvisie en wees opener en realistischer over de uitdagingen die dat met zich meebrengt. Benadruk het internationale karakter, de gedeelde passie voor schepen en een sterk wij-gevoel in de communicatie, en tot slot daag jonge werknemers uit de sector te leren kennen, bijvoorbeeld via jongerenorganisaties.”

Portemonnee trekken

Het debat dat op deze presentatie volgt, gaat over de stelling: ‘De portemonnee trekken helpt’. Vanuit de zaal worden veel rode kaarten getrokken ten teken dat men het niet eens is met de stelling. Volgens Mark Berkhout van Randstad gaat het niet alleen om loon. “Je portemonnee moet je trekken voor de juiste dingen, zoals mensen binden. In de haven wordt immers al veel verdiend. Bovendien weten veel mensen niet hoe mooi het werken in de haven is. Ook daar ligt een klein deel van de oplossing.”

En dat dat nodig is vindt ook Bas Janssen van ondernemersvereniging Deltalinqs. Want ook hij ziet dat met de verwachte groei van de haven de vraag naar personeel alleen maar zal toenemen. Het is ook niet voor niets dat Deltalinqs in zomer van 2023 een campagne is gestart om mensen te werven voor werk in de haven.

Rolmodellen

Robert Simons, Leefbaar-wethouder Gemeente Rotterdam benadrukt dat er weinig Turkse en Marokkaanse jongeren op werk in de haven af komen. Max Sips, oprichter Port of Opportunities is het daar niet helemaal mee eens. “Er zijn bedrijven die dat al heel goed aanpakken en juist in Rotterdam-Zuid de straat op gaan en jongeren aanspreken. Dat is een succesvolle formule, zeker als je ook influencers en rolmodellen spreekt. Dit eist echter wel van bedrijven dat ze ook open staan voor inclusiviteit.”

Vanuit de zaal wordt aangegeven dat meer zichtbaar moet zijn wat er te doen is in de haven. “Al op basisscholen moet je laten zien wat er is aan werk. Je moet er vrouwen en mensen van kleur bij betrekken. Daar hebben we ook de inzet van de leraren en docenten voor nodig. Zij zijn daar de rolmodellen.”

Gevecht

Na de pauze gaat het over de derde hobbel bij de verwachte groei van de Rotterdamse haven; de congestie richting achterland. De deskundigen op dit gebied zijn het met elkaar eens dat er nog meer moeten worden ingezet op binnenvaart. Immers de capaciteit over de weg is daarvoor onvoldoende.

Of de binnenvaartterminals de beoogde groei aankunnen, is de grote vraag. Dat is onder meer afhankelijk van of zij in de betreffende gemeenten groen licht krijgen voor verdere uitbreiding. Dat zal in veel gevallen lastig zijn. “Er is vaak een gevecht om de vierkante meter”, aldus Brabant Ports. Zij verwacht het groeitempo niet te kunnen gaan bijhouden de komende jaren. Brabant Ports kijkt vooral naar hoe de ruimte optimaal te benutten, te verdelen en alles te regisseren en te organiseren.

Praten

Over de stelling ‘Is dit probleem op te lossen met betere infra?’, zijn de meningen verdeeld. Albert Veenstra, hoogleraar Internationale Handel en Logistiek Erasmus Universiteit Rotterdam, denkt van niet. “Het is veel meer een kwestie van processen op elkaar aanpassen, data delen en met elkaar om tafel, ook met rederijen. Want zij veroorzaken met hun steeds grotere schepen de congestie. Er moet gepraat worden met de partijen. Er gaat nu te veel over de weg.” Ook de aanwezige Alex Peters van Nike vindt dat partijen in de keten met elkaar in gesprek moeten. Nike praat nu vooral met rederijen over service en prijs. Ook terminals zouden volgens hem bij die gesprekken moeten zijn, want dan worden er wellicht andere keuzes gemaakt over het in te zetten transport om containers vanuit de haven naar distributiecentra te vervoeren. Vanuit de zaal klinken geluiden dat de rederijen de grote afwezige zijn bij dit debat. De juiste partijen moeten bij elkaar aan tafel om het transport naar het achterland te stroomlijnen, is hier de conclusie.