Voor het onderzoek dat hij uitvoerde, interviewde Kraan twaalf beleidsadviseurs en projectmanagers op het gebied van emissievrij rijden en logistiek. En worstelde hij zich door een enorme stapel rapporten en ambtelijke nota’s (de literatuurlijst beslaat maar liefst vijf A4’tjes).

‘De komst van de zero-emissiezone voor stadslogistiek in Den Haag’ is de titel van zijn 100 pagina’s tellende scriptie. Kraan studeerde Landscape & Evironmanagement en bekent ruiterlijk dat hij nog nooit van het begrip zero-emissie zone had gehoord toen zijn opdrachtgever, de stichting Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland, hem op het onderwerp attendeerde. “Ik ben er geheel blanco ingedoken. En naarmate ik er meer over las, werd ik steeds enthousiaster. Ik loop nu ook met andere ogen door een winkelstraat. Dan let ik extra op de bestelbussen; zijn ze wel of niet elektrisch?”

Complexe transitie 

In 2014 hebben bedrijven, overheden en kennisinstellingen een Green Deal Zero Emission Stadslogistiek (ZES) opgesteld. Uitgangspunt is om minimaal 30 stadskernen, waaronder die van Den Haag, in 2025 emissievrij te bevoorraden. Een complexe transitie, want er moeten zones aangewezen en borden geplaatst worden voor de gebieden waar enkel nog voertuigen zonder uitstoot mogen rijden. Er moeten hubs komen van waaruit die zones gaan worden bevoorraad.

Den Haag heeft momenteel een handvol hubs van waaruit zero-emissie wordt geleverd en die zijn van bedrijven als PostNL, DHL, Hubbel en Cycloon. De gemeente zelf heeft nog geen visie ontwikkeld over toekomstige hubs. Verder moeten er voldoende oplaadpunten komen voor al die elektrische voertuigen en er moet een ANPR-systeem (automatische nummerplaatherkenning) met camera’s aangelegd worden voor de handhaving. Tot zover de meest zichtbare onderdelen.

Lees ook: Sector slecht voorbeid op zero-emissie stadslogistiek

Minder zichtbaar maar minstens zo ingrijpend is wat er allemaal nog áchter de schermen moet gebeuren. Er moet beleid ontwikkeld worden, er zijn subsidieregelingen om ondernemers te stimuleren over te stappen op elektrisch vervoer en er is afstemming nodig tussen rijk en gemeente om vast te stellen wie wat gaat betalen.

Kraan: ”Ik was tamelijk naïef toen ik aan deze opdracht begon. ‘Gemeenten stellen zich een doel, en zullen dat in die tien jaar tijd wel gaan halen’, dacht ik. Maar de praktijk is anders. De vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag) hebben de nodige kopzorgen om die ZES-zones in 2025 in te voeren. Volgens een onderzoek uit 2021 van Natuur en Milieu liep Den Haag het verst achter, met de minst gedetailleerde plannen. En 2025 is het al bijna hè! Vandaar dat ondernemers een dringende oproep hebben gedaan aan de gemeente Den Haag om vaart te maken.”

Rotterdam als voorbeeld

Omdat het vraagstuk zo complex en veelomvattend is, is er niet een simpele conclusie te trekken uit het onderzoek van de student. In plaats daarvan heeft hij in zijn scriptie maar liefst 21 adviezen opgenomen om de komst van zero-emissie zones in de hofstad te versnellen dan wel op gang te helpen. Variërend van het opzetten van een intensieve communicatie-campagne tot het aanbieden van leningen aan ondernemers voor de elektrificatie van hun voertuigen.

Verder zou Den Haag volgens Kraan een voorbeeld kunnen nemen aan de stappen die Rotterdam inmiddels heeft gezet. “Die voeren met billboards, op de radio en via social media al een goede campagne om de komst van ZES-zones bekend te maken. Op een toegankelijke website kun je simpelweg het kenteken van je bestelbus invoeren om te zien waar je straks nog wel en niet mag rijden.”

Zorg over zzp’ers 

De indruk van de onderzoeker is dat de meeste transportbedrijven wel weten wat hen straks te wachten staat. Brancheorganisaties als TLN agenderen het onderwerp frequent. Maar er is volgens hem ook een grote groep zzp’ers die nu nog dagelijks met hun bestelbusjes door stadscentra rijden, maar amper in de gaten hebben wat hen boven het hoofd hangt. “De nieuwe regels gaan ook gelden voor ondernemers voor wie transport geen corebusiness is. De schilder die bij een klant in het centrum een paar kozijnen moet schilderen kan vanaf 1 januari 2025 met zijn Euro-4 bus de zone niet zomaar in. In het begin wordt er misschien nog gewaarschuwd en gedoogd, maar er komt een moment dat je een gepeperde rekening krijgt als het ANPR-systeem je betrapt.”

‘Kijk vooruit’

Een welgemeend advies van Kraan aan iedereen die weleens met vrachtwagen of busje in het centrum van de stad moet zijn is dan ook: “Bereid je goed voor op de komst van zero-emissie zones. Laat je informeren, en ga ook zelf op zoek naar informatie. Zo kent Den Haag een subsidieregeling voor ondernemers die tot 2.500 euro kunnen ontvangen als ze hun vervuilende dieselbus laten slopen en vervangen door een elektrisch voertuig. En denk goed na welke effect zo’n emissieloze zone heeft op jouw bedrijfsvoering. Een hovenier vertelde me dat hij nu nog rondrijdt met een grote aanhanger, maar dat die, als-ie volgeladen is, te zwaar is voor een elektrisch voertuig. Kortom, die man kijkt nu al vooruit hoe hij met zijn onderneming verder moet na 1 januari 2025.”

Tekst Ton van der Vliet