Vanaf 2026 vervangt de vrachtwagenheffing het Eurovignet in Nederland. De Tweede Kamer heeft hier vorig jaar mee ingestemd. Naar verwachting leidt dit tot een netto opbrengst van € 250 miljoen per jaar. De overheid is voornemens de inkomsten uit de vrachtwagenheffing terug te sluizen naar de sector om verduurzaming te stimuleren. Omdat het nog onduidelijk was welke maatregelen hiervoor effectief zijn, heeft Natuur en Milieu onderzoeksbureau CE Delft gevraagd hiernaar onderzoek te doen. Onderzoek is gedaan door literatuuronderzoek en door het interviewen van experts uit het bedrijfsleven en de wetenschap.

Alle experts waren het erover eens dat er veel bespaard kan worden door meer samenwerking en een betere benutting van de vervoerscapaciteit. Maar het blijkt dat het digitaliseringsniveau en de cultuur in de sector belangrijke barrières zijn die de verduurzaming in de weg zitten. Zo worden er soms te veel kilometers gemaakt of juist te veel 'lege kilometers'. Projectleider en mede-auteur Roy van den Berg wijt dit enerzijds aan opdrachtgevers die per se hun goederen op een bepaalde tijd op een bepaalde plek willen hebben en anderzijds aan de consument die vandaag bestelt en morgen geleverd wil hebben. “Veel lading kan efficiënter vervoerd worden als de vervoerder meer flexibiliteit krijgt in het moment van aflevering.“

Samenwerking niet in cultuur

Volgens Van den Berg is het bundelen van lading of gebruik van een andere modaliteit alleen te realiseren als bedrijven andere prioriteiten stellen en meer samenwerken met elkaar. “Maar dat zit vaak niet in de bedrijfscultuur. Samenwerking vergt vertrouwen. Het besparingspotentieel van samenwerking wordt ingeschat op minimaal 10%, maar daarvoor is dus een cultuurverandering nodig. Prijsprikkels kunnen een belangrijke aanzet geven voor deze gedragsverandering”, denkt Van den Berg.

Hogere kosten voor CO2-uitstoot en inefficiënties lijken een sense of urgency te creëren dat gedrag zullen veranderen. Bijvoorbeeld via een extra vrachtwagenheffing die extra kosten per kilometer met zich meebrengt. Dat kan ervoor zorgen dat bedrijven andere keuzes gaan maken en eerder denken aan het combineren van ritten om de kosten te drukken.

Lees ook: Commissie Van Geest vliegt uit de bocht over vrachtwagenheffing

Digitaliseringsslag

Een andere barrière is het beperkte digitaliseringsniveau van veel transportbedrijven. Een flinke digitaliseringsslag is een belangrijke voorwaarde voor efficiëntere rit- en ladingplanning. Datadelen, gericht op het ontdekken van samenwerkingskansen tussen bedrijven om transportkilometers te reduceren, kan helpen. Maar veel bedrijven beschikken nog niet over de benodigde data of zijn niet in staat deze te delen. Inzetten op digitalisering samen met gedragsverandering komt dan ook uit het onderzoek het meest prominent naar voren.

Hoger gemiddeld tarief

Natuur & Milieu, de opdrachtgever van het onderzoek, wil dat de overheid de inkomsten uit de vrachtwagenheffing inzet om de barrières voor een cultuuromslag weg te nemen en het digitaliseringsniveau te verbeteren. De milieuorganisatie benadrukt verder dat het onderzoek bevestigt dat een financiële prikkel, zoals de vrachtwagenheffing, de noodzaak voor een efficiëntere logistiek vergroot. Natuur & Milieu pleit er dan ook voor om het gemiddelde tarief van de vrachtwagenheffing van ongeveer 15 cent per km, zoals opgenomen in de wet, naar 30 cent per km te verhogen. De uitwerking is niet onderzocht.