Wat leren wij onze studenten Supply Chain Management nou eigenlijk? Dat vragen wij ons wel eens af hier op de universiteit.

Het antwoord is: wij leren onze studenten te denken in ketens en netwerken. Het kunnen denken in ketens is iets dat uniek is voor de logistieke sector. Dat is de kerncompetentie van een logisticus.

Hoe belangrijk dit is, en ook hoe onbegrepen, realiseerde ik met op het Douanecongres in oktober in Rotterdam. De discussie ging over de Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). Deze regeling brengt verplichtingen met zich mee die al op 1 oktober 2023 zijn ingegaan. Na 2026 volgen er meer serieuze financiële consequenties voor de invoering van de regels.

Wat er moet gebeuren, volgens de CBAM, is dat producent en importeur met elkaar gaan communiceren over de milieu-uitstoot van productieprocessen buiten Europa. De importeur moet dit rapporteren, en emissierechten afdragen. De producent moet hiervoor de kerncijfers (emissies per kilo) gaan ophoesten. Dit is de Green Deal in actie.

Lees ook: Brandstoffen en logistiek

De presentator, afkomstig van de Nationale Emissie Autoriteit (NEA), had een mooi overzichtelijk voorbeeld van een keten. Niet alleen het geïmporteerde product, maar ook de productie van de ingrediënten vallen onder CBAM. In Nederland voert NEA het toezicht uit, samen met de Douane.

In de discussie kwamen twee problemen naar voren. Als de importeur de CBAM-aangifte wil laten doen door een vertegenwoordiger, dan moet dat dezelfde partij zijn als de fiscaal vertegenwoordiger die de douaneaangiften doet. Als je hier even over nadenkt, is dit mogelijk een groot probleem voor de vele douane-expediteurs in Nederland: ofwel je moet CBAM ‘gaan doen’, ofwel je bent je klant kwijt, die gaat omkijken naar een fiscaal vertegenwoordiger die wel Douane+CBAM wil doen.

Een vraag uit het publiek: wat als er tussen de producent en de importeur een of meer handelaren zitten? Dan heb je kans dat er geen rechtstreekse communicatie meer tot stand komt, en hoe komt de importeur dan aan de uitstootgegevens? De standaardoplossing hiervoor is dat de Europese Commissie standaardgetallen gaat publiceren. Die zijn wel ongunstig gekozen, zodat meer emissierechten moeten worden afgerekend. Dit kost dan dus geld.

Als je met een keten-blik naar deze discussie kijkt, dan zie je de problemen meteen. Maar die obstakels worden aan de kant van de overheid nog niet echt erkend. Een paar goede voorbeelden van ketencomplexiteit, zoals CBAM, kunnen hier denk ik bij gaan helpen. Er is werk te doen voor onze studenten.  

Albert Veenstra is hoogleraar Handel en Logistiek aan de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit Rotterdam