In een samenleving die sterk in transitie is, kan de logistiek niet stil blijven staan. De ontwikkelingen op het vlak van het energiegebruik, de arbeidsmarkt en digitalisering maken veranderen noodzakelijk. ‘Innovaties zijn de sleutel naar succesvolle transities’, staat in het rapport van ABN Amro en Buck Consultants International (BCI). Verder op in die publicatie melden de bank en het onderzoeks- en adviesbureau dat ‘het delen van kennis en praktijkervaringen met een bredere groep dienstverleners de kans op succesvolle transities aanzienlijk versnelt’. In het rapport doen ABN Amro en BCI dat aan de hand van voorbeelden bij bedrijven die in de Top 100 Logistiek Dienstverleners staan. Leren van de besten, zeg maar. BCI stelt die lijst elk jaar samen met uitgever Vakmedianet. In een interview waarin gefocust wordt op smart en duurzame warehousing, gaan sectoreconoom industrie & transport en logistiek Albert Jan Swart van ABN Amro en Kees Verweij, partner bij BCI, dieper op de materie in.
Als het om duurzame warehousing gaat, hoe doet Nederland het dan vergeleken met de ons omringende landen?
Verweij: “Heel goed. Nederland behoort tot de koplopers in Europa op dat gebied. Met de Breeam-methodiek (internationaal duurzaamheidskeurmerk voor gebouwen, ES) kun je dit goed vergelijken. In landen als België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk heeft minder dan de helft van de nieuw opgeleverde warehouses een Breeam-certificaat. In Nederland is dat inmiddels ruim de helft.”
En smart warehousing? Behoort Nederland daar ook tot de koplopers in Europa?
Verweij: “Daarin loopt Nederland eveneens voorop in Europa. Het gaat daarbij om de toepassing van innovatieve automatisering, robotisering en material handeling. De ruimte is schaars hier en de arbeidsmarkt krap. Dat gegeven werkt als aanjager voor Nederlandse logistieke bedrijven om in smart warehousing te investeren.”
In het rapport komen diverse voorbeelden van slimme en duurzame innovaties in warehouses voorbij. Welke springen daar voor jullie uit?
Swart: “Het nieuwe ‘bakkenmagazijn’ van CB in Culemborg vind ik een heel mooi voorbeeld. Alle puzzelstukjes passen daar perfect in elkaar: een heel efficiënt gebruik van vierkante meters, een zo laag mogelijke uitstoot door onder andere het gebruik van zonnepanelen en een energieterugwinsysteem en een hoge mechanisatiegraad waardoor bestellingen sneller en met minder mensen verwerkt worden. CB zet daarvoor liften en shuttles in. Die laatsten kunnen niet goed tegen trillingen in het gebouw. Daardoor is heel het pand gebouw volgens het box-in-boxprincipe. Werkelijk overal is rekening mee gehouden.”
Verweij: “Voor mij is dat Schotpoort Logistics, een van de mkb-bedrijven in de Top 100 Logistiek Dienstverleners. Die onderneming is heel actief bezig met digitalisering. Het familiebedrijf nam de afgelopen jaren verschillende digitale platformen in gebruik: een klantportal, een voor ketenregie en een app waarmee medewerkers onderling kunnen communiceren. Het bedrijf steekt bij de introductie van die systemen veel tijd in het trainen en begeleiden van medewerkers waardoor het werken daarmee breed geaccepteerd is. Daarnaast laat het zien dat ook bij mkb-bedrijven verregaande digitalisering haalbaar is.”
Bij het voorbeeld van CB kwamen zonnepanelen voorbij. Inmiddels is het plaatsen ervan op een warehouse geen vanzelfsprekendheid meer.
Swart: “Je doelt daarmee op het gebrek aan capaciteit bij het elektriciteitsnet?”
Ja, inderdaad. In hoeverre zet dat een rem op de verduurzaming van warehouses?
Swart: “Dat is absoluut een zorgelijke ontwikkeling. Verdere elektrificatie is noodzakelijk om te kunnen verduurzamen. Dat traject loopt door het gebrek aan capaciteit vertraging op. Het uitbreiden en versterken van het elektriciteitsnet had al lang begonnen moeten zijn. Jarenlang hangen de netbeheerders nu al met hun volle gewicht aan de noodklok, maar de overheid leek hen niet te horen. Het ontbreekt in Den Haag helaas vaak aan visie voor de lange termijn, waardoor steeds te laat wordt gereageerd. Paniekvoetbal in plaats van consistent op de toekomst gericht beleid. Je ziet dat bij kernenergie, bij de kolencentrales laatst, noem maar op.”
Het gevolg is dat nieuwe bedrijven in bijvoorbeeld Noord-Brabant en Limburg al niet aangesloten kunnen worden. Wat betekent dat voor de logistieke sector?
Verweij: “Daarmee zijn populaire vestigingslocaties voor nieuwe warehouses, zoals Tilburg, Waalwijk en Venlo, voorlopig uit de gratie tot er een oplossing is. Ook op andere plaatsen speelt dit. Het leidt tot verschuiving naar plekken in Nederland waar nog wel voldoende netcapaciteit én ruimte is: Flevoland, Twente, Noord-Nederland en bepaalde gedeelten van Zeeland. Op bestaande locaties kunnen bedrijven het capaciteitsprobleem gedeeltelijk het hoofd bieden door samen te werken en het energiegebruik goed op elkaar af te stemmen.”
Ruimte, dat woord viel al in het antwoord hierboven, is schaars en duur in Nederland. Welke innovaties zetten bedrijven in om ruimte te besparen?
Verweij: “Smart-warehousingoplossingen als automatisering, robotisering, AI (artificial Intelligence, ES) en slimme handelingsprocessen dragen allemaal bij aan een efficiënter ruimtegebruik. Met name als ze gecombineerd worden ingezet. Daarnaast zijn warehouses met de introductie van automatische laad- en lossystemen steeds meer de hoogte ingegaan. De gemiddelde magazijnhoogte stijgt al jaren in Nederland en daarmee tevens ook de efficiënte benutting van het vloeroppervlak. Ook worden er veel meer mezzanines (tussenvloeren, ES) in warehouses ingebouwd en gebruikt.”
Hoe verhoudt die groeiende hoogte zich met toenemende druk om warehouses beter in te passen in de omgeving?
Swart: “Daarin zit inderdaad een bepaalde spanning. Maar er zijn zeker plekken in Nederland waar je prima de hoogte in kan gaan. Daarbij denk ik bijvoorbeeld aan het havengebied van Rotterdam en Amsterdam, Moerdijk en Trade Port Venlo. De hoogte van de warehouses neemt inderdaad toe, maar dat geldt ook voor de aandacht voor landschappelijke inpassing. Bij nieuwe projecten in de logistiek wordt daar steeds meer rekening mee gehouden. Dat valt eveneens onder duurzame warehousing. Bovendien helpt het bij het creëren van meer maatschappelijk draagvlak voor nieuwbouwprojecten.”
Verweij: “Een mooi voorbeeld van die trend vind ik het warehouse van Rhenus Contract Logistics langs de A58 in Tilburg. Dat heeft een heel bijzondere architectuur en gaat prachtig in zijn omgeving op. Ook was dat nog enige tijd het meest duurzame industriële gebouw ter wereld.”
Over draagvlak gesproken, met de groei van het aantal, en in sommige gevallen heel grote warehouses, neemt ook de kritiek op de ‘verdozing’ van het landschap toe.
Verweij: “Bij het ontwerp van nieuwe gebouwen wordt daar, zoals Albert Jan al aangaf, steeds meer rekening mee gehouden. Je zult zien dat de sector daar in komende jaren verdere stappen in zal zetten. Het is daarbij de grote uitdaging om functionaliteit, rentabiliteit en esthetiek samen te brengen in één ontwerp. Overigens erger ik mij ook wel over het gemak waarmee kritiek op verdozing soms geleverd wordt. De onlineverkopen blijven stijgen, maar de daarvoor benodigde warehouses wil men uit het landschap weren. Dat kan natuurlijk niet. Ja, je kunt warehouses over de grens jagen of gaan werken met meerdere kleinere magazijnen in plaats van één groot, maar dat draagt door de extra transportbewegingen weer niet bij tot de verduurzaming van de logistiek. Ik wil maar zeggen: kritiek leveren zonder daarbij bruikbare alternatieven aan te dragen is wel erg makkelijk.”
In die ‘dozen’ zal steeds meer smart warehousing worden toegepast. Zijn daar, mede met het oog op het alsmaar oplopende personeelstekort, straks nauwelijks nog mensen werkzaam?
Swart: “Met de verdere automatisering en robotisering neemt de personeelsbehoefte vanzelfsprekend af. Met name repeterende werkzaamheden en het picken van orders zullen steeds vaker door machines verricht worden. Het afhandelen van retourzendingen in de e-commerce is daarentegen veel moeilijker te automatiseren. Daar zullen voorlopig wel mensen voor nodig blijven. Kort gezegd, vooral de minder uitdagende functies zullen verdwijnen en voor een deel komt daar hoger geschoold werk, in de IT-, techniek- en onderhoudssfeer, voor terug. Maar per saldo zal de personeelsbehoefte sterk afnemen.”
Voorlopig komen de warehouses aan alle kanten nog mensen tekort. Zijn daar in het rapport nog slimme oplossingen voor te vinden?
Verweij: “Jazeker, in het rapport hebben we een heel hoofdstuk over arbeid en scholing opgenomen. Daarin wordt onder meer het personeelsbeleid van Nedcargo en Bleckmann beschreven. Een ander bedrijf dat zich op dat vlak positief onderscheidt, Tielbeke Logistiek, komt wel in het rapport voor, maar niet bij arbeid en scholing. Dat familiebedrijf in het Overijsselse Lemelerveld besteedt veel aandacht aan zijn personeel. Als medewerker maak je daar deel uit van de Tielbeke-familie. Door veel voor het personeel te organiseren en saamhorigheid en teamspirit te creëren, is het verloop er heel laag. In plaats van veel investeren in het werven van nieuw personeel richt Tielbeke zich vooral op het behouden van de mensen die er al werken. En met succes. Een mooi en inspirerend voorbeeld ter besluit.”
